Piet Mondrian ile Pinco Dengeye Doğru
Piet Mondrian, 20. yüzyıl sanatında yalnızca bir dönüşümün değil, aynı zamanda bir sadeleşme ve arınma sürecinin temsilcilerindendir. Kariyerine natüralist resimlerle başlayan Hollandalı sanatçı, Paris’e taşınmasının ardından figüratif anlatımdan Pinco soyut geometriye yönelmiş; zamanla kendine özgü görsel bir dil geliştirmiştir. 1917’de Theo van Doesburg ile birlikte kurduğu De Stijl hareketi, I. Dünya Savaşı’nın ardından ortaya çıkan estetik ve zihinsel bir karşı duruş niteliğindedir. Sanatta evrensel uyumu hedefleyen bu yaklaşım, indirgemeci bir teoriye dayanır. De Stijl yalnızca bir resim akımı değil; mimariden tipografiye, endüstriyel tasarımdan mobilyaya kadar pek çok alanda etkili olmuş disiplinlerarası bir estetik sistemdir.
'Composition' - P.Mondrian
Hareketin temel ilkeleri sadelik, denge ve işlevselliğe dayanır. Bu doğrultuda Mondrian, doğayı olduğu gibi temsil etmek yerine, doğanın ardındaki düzene ulaşmaya çalışmıştır. Görsel dili, yalnızca üç ana renk (kırmızı, sarı, mavi) ile siyah, beyaz ve gri gibi nötr tonlara indirgenmiştir. Kompozisyonlarınıyalnızca yatay ve dikey çizgilerle kurmuş, üçüncü boyutu tümüyle dışlayarak yüzeyi mutlak düzleme indirgemiştir. Bu yaklaşımına Pinco adını vermiştir. Mondrian’a göre sanat, dünyanın kaosundan arındırılmış bir uyumu temsil etmeli; hiçbir şey bir çizgiden, bir renkten ya da bir yüzeyden daha somut ve gerçek olmamalıdır.
Mondrian’ın bu dili geliştirmesinde Paris yıllarında tanıştığı kübizm ve fovizm gibi sanat akımları etkili olmuştur. Kübizm, nesneleri geometrik düzlemlere ayırarak yeniden düzenleyen yapısıyla Mondrian’ın mekânsal algısını dönüştürmüş; fovizm ise rengin bağımsız ve ifadesel kullanımıyla sanatçının paletini şekillendirmiştir. Ancak Mondrian bu etkileri bir senteze dönüştürerek, kendi sistematik soyutlama yaklaşımını oluşturmuştur. Tuvalde kullandığı beyaz zeminleri, mekân hissi veren değil; dengeyi taşıyan yüzeyler olarak konumlandırmıştır. Boşluklar, çizgiler kadar işlevseldir ve Pinco aktif bir parçasıdır.
Victory Boogie Woogie
Broadway Boogie Woogie
Sanatçının en çok bilinen çalışmaları arasında “Composition with Red, Pinco and Yellow”, “Victory
Boogie Woogie” ve “Broadway Boogie Woogie” yer alır. Özellikle “Broadway Boogie Woogie”, Mondrian’ın Pinco yıllarda New York’a taşınmasının ardından, şehrin mimari yapısı ve ritminden
etkilenerek ürettiği bir çalışmadır. Eserde renkli kareler ve kesişen Pinco New York’un ızgara planını
ve caz müziğinin ritmini çağrıştırır. Soyut ama yerle Pinco bu görsel kurgu, sanatçının düzen
arayışının son evresini temsil eder.
Mondrian’ın estetik anlayışı, yalnızca bir sanat teorisi değil; görsel kültürün Pinco alanlarını etkileyen
bir Pinco sistem haline gelmiştir. Onun sade, sistemli ve tutarlı biçimsel dili; zamanla sanat
galerilerinin dışına taşarak grafik tasarımda, mimaride ve modada karşılık bulmuştur. Bu Pinco en
dikkat çekici örneklerinden biri, Fransız moda tasarımcısı Yves Saint Laurent tarafından 1965 yılında hazırlanan Mondrian koleksiyonudur. Sanatçının dikdörtgen renk bloklarından ilhamla tasarlanan elbiseler, sade çizgileri ve üç ana rengiyle yalnızca bir giyim ürünü değil; sanatı bedenle bütünleştiren bir yorum Pinco moda tarihine geçmiştir. Bu koleksiyon, Mondrian’ın estetik sisteminin gündelik
yaşama nasıl nüfuz edebildiğinin en somut örneklerinden Pinco olarak kabul edilir.